,,ჭეშმარიტ სილამაზეს ხომ წრფელი გული ქმნის” – მისი სიტყვების არ იყოს, ავტობიოგრაფიული პროზის კითხვისას მთავარ ღირებულებას თუ სილამაზეს გულწრფელობა ქმნის, მიუხედვად იმისა, რომ განდი არ იყო კალმის დიდოსტატი, მისი თავმდაბლობა, გულღიაობა, უშუალობა წიგნს სასიამოვნოდ წასაკითხს ხდის. ,,ვცდილობდი, ისე აღმეწერა ჭეშმარიტება, როგორსაც ვხედავდი და თქვენთვისაც მეჩვენებინა გზა, რომლითაც მისკენ მივდიოდი….” – კიდეც გამოუვიდა. ეს არის იმ ადამიანის ავტობიოგრაფია, რომლის ცხოვრებაც (,,სულიერი ექსპერიმენტი” – ასე უწოდებს თავის ცხოვრებას) საკუთარ თავზე გამარჯვების, სამშობლოსთვის, სამართლიანობისთვის თავგანწირვის სანიმუშო მაგალითია, მისმა ცხოვრებამ დიდი კვალი დატოვა არამარტო ინდოეთის, არამედ ზოგადად, კაცობრიობის ისტორიაში. განდის ავტობიოგრაფია, ესაა ჩვენება იმისა, როგორ მიაღწია ერთ უბრალო ჰინდუ-ქშატრიას ოჯახში დაბადებულმა ადამიანმა იმხელა წარმატებას, რომელმაც შეცვალა ხალხის ცნობიერება, ქვეყნის ცხოვრება… უკვე მერამდენეჯერ დავრწმუნდი, გარემო და პირობები ადამიანის ჩამოყალიბებაზე გავლენას ახდენს, მაგრამ მცირეოდენ, ადამიანის შინაგანი ბუნება, ნიჭი, ეს ღვთის საჩუქარია და თუ ის უხვადაა, ან თუ ამ ტალანტების გამრავლებისთვის ადამიანი გამუდმებით, თავდაუზოგავად იღვწის, ეს ,,დიადი სულის” ფორმირების წინაპირობაა.
მოჰანდას კარამჩანდ განდი ჰინდუ-ქშატრიას ოჯახში იყო დაბადებული, დედა საოცრად მორწმუნე იყო, თუმცა, მისი რელიგიური მრწამსი ,,აჰიმსა” /არეკვლა/ ჯაინიზმის უმთავრესი დოგმაა. მისი ფიქრები, ცხოვრებისეული მისწრაფებები და ქმედებები კი ქრისტიანობასთან ძალიან ახლოს იდგა. ქრისტიანობასთან პირველი შეხება ლონდონში სწავლის პერიოდში მოუწია, თუმცა, მისი თქმით, ამ რელიგიაში ჭეშმარიტება ვერ ჰპოვა, მიუხედავად ამისა, ის აღფრთოვანებული იყო მაცხოვრის მცნებებით, ,,ქადაგებით მთასა ზედა”, მას მტერი წმინდა ქრისტიანული გაგებით ესმოდა, (,,მთავარია სიტყვაში ,,მტერი” ვუგულისმოთ არა ადამიანი, არამედ ის სიბოროტე, რასაც ეს ადამიანი სჩადის”), ის მთელი ცხოვრების მანძილზე იცავდა ქორწინების სიწმინდეს, ებრძოდა შინაგან მანკიერებებს, ვნებებს, იყო სიმდაბლისა და უბრალოების მაგალითი, ეძიებდა ჭეშმარიტებას…. სამწუხაროა, რომ მართლმადიდებლობასთან არასოდეს ჰქონია შეხება, იქნება მისი ცხოვრება სხვაგვარად წარმართულიყო…
მისი შინაგანი ბუნება ჯერ კიდევ ბავშვობისას გამოიკვეთა. მშობლებს აოცებდა თავისი სიბრძნით, სიკეთით… ერთი მაგალითი: ერთხელ პატარა მონიას (ბავშვობაში ასე ეძახდნენ) უფროსი ძმა დიდ ვალში ჩავარდა, მაგრამ შიშით მამას ვერ უმხელდა. მონიას ძმისადმი სიბრალულით, ოქროს პატარა ნამცეცი მოუპარავს, რათა ძმას ვალების გადახდაში დახმარებოდა, თუმცა ისიც კარგად ესმოდა, რომ ქურდობა უდიდესი ცოდვა იყო. მონანიების მიზნით თავისი დანაშაული ქაღალდზე დაუწერია, და „მონანიების ფურცელი“ მამისათვის მიუცია. მამამ, რომელსაც განსაკუთრებით უყვარდა უმცროსი შვილი, ნაწერს დახედა, შემდეგ ქაღალდი დაკუჭა და გადააგდო. პატარა მონია კი ოთახში შევიდა და დიდხანს ტიროდა.
ცალკე აღნიშვნის ღირსია მისი ბრძოლა ხორცთან, ვნებებთან, თითქმის მთელი ცხოვრება ხილითა და ბოსტნეულით იკვებებოდა. ,,მისი ასკეტიზმი” შორსაა მართლმადიდებლური ასკეტიზმისგან, ეს უბრალოდ საკუთარი თავისთვის დაწესებული შეზღუდვები და აღთქმები იყო, მაგრამ უთუოდ დიდი სულიერი სიძლიერის მაჩვენებელია, ასე ხორციელი სიამოვნებების უარყოფით უნდოდა საკუთარ თავში მანკიერი მხარე აღმოეფხვრა. დიახ, ცდილობდა, თავისებურად ცდილობდა…
ამბობენ, ,,პოლიტიკა ბინძურიაო”, ადვოკატობა რთული პროფესიააო, იმ დროს მითუმეტეს, როცა ინდოეთი მრავალი წლის მანძილზე ბრიტანეთის კოლონიას წარმოადგენდა, იყო დისკრიმინაცია კანის ფერის, წარმომავლობის, რელიგიის გამო… ვექილებს სახელი ქონდათ გატეხილი მექრთამეობის, სიხარბის, უსამარლო საქციელების და მანკიერებების გამო, თუმცა, მან, განდიმ, ამ ყველაფრის მიუხედავად შეძლო ყველასთვის დაემტკიცებინა, რომ სიმართლის მსახურებით, გულწრფელობით ყველაფრის მიღწევაა შესაძლებელი, სწორედ მისი გულწრფელობით არაერთხელ იხსნა კლიენტები, თუმცა, ერთხელ ლამის თაღლითობაშიც დასდეს ბრალი, მაგრამ ბოლოს ,,სამართალმა იზეიმა”.
ძალიან ბევრი შემიძლია ვილაპარაკო ამ ადამიანზე, მაგრამ უფრო მეტს მისი გამონათქვამები იტყვის და წიგნი, რომელიც სულმოუთქმელად შემომეკითხა.
- “ჭეშმარიტების აღმსარებელი მტვერზე მდაბალი უნდა იყოს. სამყარო ფეხქვეშ თელავს მტვერს, მაგრამ ჭეშმარიტების მაძიებელმა თავი იმდენად უნდა დაიმდაბლოს, რომ მტვერს შეეძლოს მისი ფეხქვეშ გათელვა. მხოლოდ მაშინ და არამც და არამც მანამდე, ის შეავლებს თვალს ჭეშმარიტების გაევლებას.”
- “გამუდმებით ვიტანჯები იმის გამო, რომ ასე შორს ვარ მისგან, ვინც დანამდვილებით ვიცი, ჩემს ყოველ ამოსუნთქვას განაგებს და ვისი პრიმშოც მე ვარ. მე ვუწყი, რომ ჩემში ჩაბუდებული ავი ვნებები არ მაძლევს მასთან მიახლოების საშუალებას და მაინც ვერ ვახერხებ მათგან თავის დახსნას”;
- ,,სწავლება უპოვარების შესახებ იმას ნიშნავს, რომ ვისაც სულის ცხონება სწადია, მეურვესავით უნდა იქცეოდეს, რომელიც მართალია უდიდეს ქონებას განაგებს, მაგრამ პირად საკუთრებად მისი მცირეოდენი ნაწილიც კი არ მიაჩნია”;
- ,,ვისწავლე კანონის სწორად გამოყენება. ვისწავლე, რომ ადამიანის საუკეთესო მხარე უნდა მეპოვნა და მათ გულებში შემეღწია, გავაცნობიერე, რომ ვექილის ჭეშმარიტი ფუნქცია დაპირისპირებული მხარეების მორიგებაა”
- ,,თუ ადამიანი სუფთა გულით მოქმედებს, ყოველთვის იპოვის დამხმარეებს და საშუალებებსაც უბედურებასთან გასამკლავებლად”;
- ,,ადამიანი იმიტომაა ადამიანი, რომ თავის შეკავების უნარი შესწევს და იმდენად რჩება ადამიანად, რამდენადაც ახერხებს ამას”;
- ,,მოსწავლისთვის ჭეშმარიტი სახელმძღვანელო მისი მასწავლებელია”;
- ,,სავსებით შესაძლებელია იურიდიული საქმიანობა ისე, რომ ჭეშმარიტებას არ
ავნო”;
- ,,პროფესიული საქმიანობისას არასოდეს ვუმალავდი კლიენტებს და კოლეგებს ჩემს უმეცრებას”;
- ,,როცა ძალა სიმართლისათვის ბრძოლას ეხება ხალხია ძალა და არა მთავრობა”;
- ,,პიროვნების ღირსება მდგომარეობს სიყვარულის უნარში, მიუხედავად იმისა, არის, თუ არა შენი მეგობარი ის, ვინც გიყვარს.”
- ,,მე არ ვარ გაჩენილი აკადემიური მეცადინეობისთვის. ჩემი სამყარო – მოქმედებაა. ქვეყანას საქმე სჭირდება და არა სიტყვები. ნააზრევის ქმედება გაცილებით მეტს გამოხატავს, ვიდრე მათი სიტყვით გადმოცემა.”
პ.ს. უფრო მეტი ინფორმაციისთვის იხილეთ ცნობილი ქართველი ინდოლოგის ნიკოლოზ კენჭოშვილის ძალიან კარგი ნაშრომი ,,მაჰათმა განდი – დიდი სული”.